Cân bằng sức khỏe theo y học cổ truyền Ấn Độ

Theo Ayurveda - phương pháp y học cổ truyền Ấn Độ, con người có thể giữ cơ thể, tinh thần và lý trí cân bằng nhờ thiền, dùng các thảo dược thiên nhiên hỗ trợ phòng ngừa cảm cúm.

Theo trang The Health Site, Ayurveda (hệ thống y học Hindu truyền thống của người Ấn Độ) có niên đại trên 5.000 năm tuổi, được coi là khoa học chữa bệnh lâu đời trong lịch sử nhân loại. Ayurveda có thể chế ngự được cảm giác, trạng thái tiêu cực bằng việc thực hành cân bằng thân - tâm - trí.

Cân bằng thân - tâm - trí theo lý giải của Ayurveda

Để có được sức mạnh và sức bền, mỗi người phải là thể thống nhất và cân bằng của thân - tâm - trí. Thân - tâm - trí vận hành theo cách phụ thuộc và ảnh hưởng lẫn nhau. Chỉ cần một trong ba yếu tố mất đi sự cân bằng thì cơ thể sẽ rơi vào tình trạng trì trệ, tâm hồn mất đi niềm hứng khởi hay sự an yên, trí tuệ cũng khó phát triển viên mãn.

Theo y học Ayurveda, năng lượng của con người thường được cấu thành từ ba nguồn năng lượng (dosha) gồm gió (vata), lửa (pitta) và đất (kapha). Ba nguồn năng lượng này ảnh hưởng đến thể chất (thân), tinh thần (tâm) và ý thức (trí) của con người. Sự luân chuyển của ba dosha sẽ tạo thành trụ cột cho thể chất, tinh thần và ý thức, góp phần tạo nền tảng của sức khỏe toàn diện. Khi các dosha không cân bằng thì thân - tâm - trí đồng thời bị ảnh hưởng. Nếu thực sự lắng nghe cơ thể, bạn sẽ dễ nhận thấy dấu hiệu của sự mất cân bằng các dosha.

Năng lượng gió, lửa, đất là ba yếu tố nền tảng cho sức khỏe theo Ayurveda.

Thực hành cân bằng thân - tâm - trí

Với góc nhìn của y học Ayurveda, mỗi nguồn năng lượng giữ nhiệm vụ khác nhau giúp cơ thể cân bằng. Năng lượng gió (vata) hỗ trợ điều chỉnh hệ thống miễn dịch, năng lượng đất (kapha) góp phần điều chỉnh hệ hô hấp và năng lượng, lửa (pitta) duy trì việc trao đổi chất. Khi một trong ba nguồn năng lượng tăng cao có thể dẫn đến mất cân bằng, cơ thể dễ nhiễm bệnh.

Theo Ayurveda, mùa cảm lạnh, cảm cúm bùng phát khi thời tiết chuyển từ mùa hè - mùa của năng lượng lửa pitta (tháng 6 đến tháng 9) sang mùa thu, đông - mùa của năng lượng gió vata (tháng 10 đến tháng 1). Bước sang mùa thu - đông, không khí xung quanh trở nên mát hơn, khô hơn, nhiều gió hơn làm năng lượng gió (vata) tăng cao. Điều này có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể suy yếu và cảm cúm có cơ hội tấn công.

Bạn có thể thử áp dụng các bước của Ayurveda để cải thiện triệu chứng khó chịu.

Bước 1: Hãy tĩnh dưỡng tâm trí, có thể qua thiền định, đơn giản là mang ý thức vào hơi thở, thở chậm, thở sâu. Việc này phát ra tín hiệu cho não rằng cơ thể không cần phải ở trong tình trạng "fight or flight" (chiến đấu hay chạy trốn). Bằng cách đơn giản đó, hệ nội tiết được đưa vào trạng thái cân bằng, giúp nuôi dưỡng các dosha và chính là thực hành cân bằng tâm và trí.

Thiền định hỗ trợ nuôi dưỡng các dosha, góp phần đưa cơ thể về trạng thái cân bằng.

Bước 2: Nuôi dưỡng và cân bằng hai dosha đất (kapha) và gió (vata) bằng cách dùng các thảo dược, ví dụ như gừng, cà trái vàng, tiêu lốt, ngò rí, riềng, hạt carom, tiêu đen, thì là Ai Cập, vàng đắng, thổ đinh quế, cam thảo, cang mai... Các thảo dược này hỗ trợ cải thiện triệu chứng cảm lạnh và cảm cúm như đau đầu, sổ mũi hoặc chảy nước mũi, nghẹt mũi, hắt hơi, ho, đau họng, ngứa họng... và góp phần tăng cường khả năng thải độc của cơ thể. Sử dụng các thảo dược này có thể giảm triệu chứng cảm lạnh, cảm cúm, chính là thực hành cân bằng về thân.

Giữ thân thể, tinh thần và lý trí cân bằng không dễ dàng. Kiên trì luyện tập Ayurveda là cách để góp phần tăng cường sức khỏe và ổn định tinh thần.

3 tạng người trong Ayurveda – Tridoshas

Sự kết hợp của mỗi nguyên tố sẽ tạo ra ba thể trạng hay Doshas, được gọi là Vata, Kapha và Pitta. Những Doshas này được cho là chịu trách nhiệm về sức khỏe sinh lý, tinh thần và cảm xúc của một người.

Mỗi người đều tồn tại cả 3 Doshas, nhưng thường là một Dosha sẽ nổi bật hơn những Dosha còn lại. Ví dụ, một người có thể chủ yếu là Pitta trong khi người khác có thể chủ yếu là Vata.
Tỷ lệ Vata, Kapha và Pitta sẽ giúp ta có một kế hoạch chi tiết để đạt được sức khỏe tối ưu.

Dựa trên thực hành Ayurvedic hàng thế kỷ, một học viên Ayurvedic có thể xác định Dosha của một người dựa trên các đặc điểm thể chất, cảm xúc, tinh thần và hành vi. Dưới đây là tổng quan chung về từng Dosha.

Vata

Vata chủ yếu bao gồm hai yếu tố: khí và không gian. Vata thường được mô tả là lạnh, nhẹ, khô, gồ ghề, chảy và rộng rãi. Mùa thu đại diện cho Vata, cho những ngày mát mẻ, trong lành.

Những người có Vata Dosha thường là mảnh khảnh, tràn đầy năng lượng và sáng tạo. Họ nổi tiếng là người có lối suy nghĩ sáng tạo nhưng lại dễ bị phân tâm và xao nhãng. Hơn nữa, tâm trạng của họ phụ thuộc nhiều vào thời tiết, những người xung quanh và thức ăn họ ăn.

Điểm mạnh: học hỏi nhanh, có tính sáng tạo cao, đa nhiệm, tốt bụng, linh hoạt, “thích di chuyển”, mảnh mai và tự nhiên.

Điểm yếu: hay quên, lo lắng, tâm trạng không ổn định, dễ bị choáng ngợp, rất nhạy cảm với cái lạnh, khó ngủ, ăn uống không điều độ, dễ gặp các vấn đề về tiêu hóa và đầy hơi, tuần hoàn kém (tay chân lạnh).

Theo Ayurveda, để có sức khỏe tối ưu, người thuộc hệ Vata nên tuân theo thói quen đều đặn hàng ngày, kiểm soát căng thẳng thông qua thiền định và các hoạt động xoa dịu khác, đồng thời duy trì nhiệt độ cơ thể ấm áp bằng cách tránh thời tiết lạnh và tiêu thụ thức ăn và đồ uống ấm.

Thức ăn cần bổ sung dành cho thể trạng Vata: thực phẩm ấm, ẩm và mềm (ví dụ: quả mọng, chuối, đào, rau nấu chín, yến mạch, gạo lứt, thịt nạc, trứng, sữa). Thực phẩm cần tránh: thực phẩm đắng, khô và lạnh (ví dụ: rau sống, món tráng miệng lạnh, trái cây sấy khô, các loại hạt, hạt).

Kapha

Kapha (phát âm là “Kuffa”) dựa trên đất và nước. Người chiếm thể trạng Kapha thường sẽ có tính chất ổn định, nặng nề, chậm rãi, lạnh lùng và mềm mại. Mùa xuân được gọi là mùa Kapha khi nhiều nơi trên thế giới dần thoát khỏi trạng thái ngủ đông.

Những người có Dosha này được mô tả là người mạnh mẽ, rắn rỏi và chu đáo. Họ nổi tiếng là người giữ mọi thứ ổn định và là hệ thống, luôn hỗ trợ cho người khác. Những người chiếm ưu thế Kapha hiếm khi khó chịu, suy nghĩ trước khi hành động và trải qua cuộc sống một cách chậm rãi, có chủ ý.

Điểm mạnh: đồng cảm, quan tâm, tin tưởng, kiên nhẫn, bình tĩnh, khôn ngoan, vui vẻ, lãng mạn, xương khớp chắc khỏe, hệ miễn dịch khỏe mạnh.

Điểm yếu: dễ tăng cân, trao đổi chất chậm, uể oải, ngủ quá nhiều, các vấn đề về hô hấp (ví dụ như hen suyễn, dị ứng), nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn, tích tụ chất nhầy, dễ bị trầm cảm, cần động lực và khuyến khích thường xuyên.

Để có sức khỏe tốt, người chiếm ưu thế Kapha nên tập trung vào tập thể dục thường xuyên, chế độ ăn uống lành mạnh, duy trì nhiệt độ cơ thể ấm áp (ví dụ: ngồi trong phòng tắm hơi hoặc ăn thức ăn ấm) và thiết lập thói quen ngủ đều đặn.

Thực phẩm phù hợp với thể trạng Kapha: thực phẩm cay, có tính axit và gây no (ví dụ: hầu hết các loại trái cây và rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, trứng, phô mai ít béo, thịt chưa qua chế biến, gia vị nóng).

Thực phẩm nên hạn chế: thực phẩm nặng, “béo” (ví dụ: chất béo, dầu, thực phẩm chế biến sẵn, các loại hạt).

Pitta

Được biết đến với tính cách ngoan cường, Pitta Dosha dựa trên lửa và nước. tính chất của thể trạng này là nóng, nhẹ, sắc nét, trơn tru, lỏng lẻo và di động. Mùa hè được gọi là mùa pitta vì đây là những ngày nóng và ấm.

Những người có thể trạng Pitta thường có thân hình cơ bắp, rất khỏe mạnh và đóng vai trò là những nhà lãnh đạo mạnh mẽ. Họ có động lực cao, có mục tiêu rõ ràng và có tính cạnh tranh. Tuy nhiên, bản chất hung hăng và ngoan cường của họ có thể khiến một số người khó chịu, điều này có thể dẫn đến xung đột.

Điểm mạnh: thông minh, có mục đích, học hỏi nhanh, tự quyết, dễ dàng làm chủ các kỹ năng, khao khát thành công mạnh mẽ, mạnh mẽ, có tài lãnh đạo bẩm sinh, trao đổi chất nhanh, tuần hoàn tốt, da và tóc khỏe mạnh.

Điểm yếu: thiếu kiên nhẫn, dễ xung đột, luôn đói, tâm trạng thất thường khi đói, dễ nổi mụn và viêm nhiễm, nhạy cảm với nhiệt độ nóng.

Những người có Pitta Dosha chiếm ưu thế nên tập trung vào việc cân bằng giữa công việc và cuộc sống và tránh nhiệt độ quá cao (ví dụ: thời tiết, đồ ăn cay).

Thực phẩm phù hợp với thể trạng Kapha: thực phẩm nhẹ, lạnh, ngọt và cung cấp năng lượng (ví dụ: trái cây, rau không chứa tinh bột, yến mạch, trứng). Thực phẩm nên hạn chế: thực phẩm nặng, cay và chua (ví dụ: thịt đỏ, khoai tây, gia vị cay)

Kết luận về 3 tạng người trong Ayurveda

Theo Ayurveda, Dosha mất cân bằng dẫn đến sức khỏe kém và bệnh tật. Do đó, việc lựa chọn thực phẩm, tập thể dục và thói quen sinh hoạt dựa trên Dosha của bạn sẽ thúc đẩy sức khỏe và sự cân bằng tối ưu.

Mặc dù còn thiếu nghiên cứu về Doshas Ayurveda, nhưng việc kết hợp nhiều thói quen lối sống lành mạnh của Ayurveda vào thói quen của bạn là một cách tuyệt vời để tăng cường sức khỏe tốt.